Sisindiran

Johan                          : Keur naon Pi, sorangan wae ?

Yopi                           : Eh Johan, keur ngadaweung wé, puguh karek balik ti sakola.

Johan                          : Yopi, tadi di sakola urang diajar sisindiran, resep . . . téh.

Yopi                           : Sisindiran téh nu kumaha téa?

Johan                          : Na teu apal kitu ?

Yopi                           : Nyaéta henteu matak nanyakeun gé. Cing béjaan nu kumaha

sisindiran téh?

Kang Wawan            : Keur naraon mani uplek kitu sigana téh?

Yopi                           : Eh Akang, ieu si Johan, cenah rék sisindiran. Cing kumaha Han,

kuring haying nyaho?

Johan                          : Kieu geura, Lain bangban lain pacing, lain Kananga kuduna, lain

                                       babad lain tanding, lain kadinya kuduna.

Yopi                           : Naon maksudna éta téh?

Johan                          : Tah, anu itu téh sisindiran!

Yopi                           : Heueuh nyaho tapi naon hartina?

Johan                          : Lain harti meureun tapi eusi. Eusina nu ditanyakeun téh?

Yopi                           : Enya . . . eusina, naon cenah?

Kang Wawan            : Yeuh, apan éta gé geus aya eusina. Tah eusina téh lain babad lain

tanding, lain ka dinya kuduna. Ari haying jelas mah éta sisindiran maksudna sangkan jalma kudu ngukur kana diri, ngukur kamampuh dirina, boh harta kakayaan boh pangabisa.Hartina éta jalma ulah maksakeun manéh, mikahayang anu teu mungkin bias laksana.

Yopi                           :  Oh . . . , kitu. Kaharti ari kitu mah. Jadi maksudna mapatahan. 

                                      Na saha anu dipapatahanana, naha  ngartieun kira-kirana?

Kang Wawan            : Lain mapatahan tapi ngingetan. Nya kumaha jalmana. Ari

jalmana seukeut mikir mah, tangtu bakal langsung surti. Éta sisindiran téh di antarana waé bisa dipaké keur jajaka atawa wanoja anu keur kabungbuleungan. Jajaka kabungbuleungan ku hiji wanoja, nya wanoja kabungbuleungan ku hiji jajaka, Sok ayeuna lamun Yopi bogoh ka béntang pilem anu geulis kawanti-wanti, imahna gedong sigrong, sarta hartana ngalayah, meureun Johan gé  ngoméntaran. Koméntarna téh bisa dina wangun sisindiran, nya saperti éta, lain bangban lain pacing, lain kananga kuduna, lain babad lain tanding, lain kadinya kuduna.

Yopi                           : Tah . . . , kaharti ari kitu mah. Alus geuning nya. Tapi Kang, 

                                      kira kirana naon pijawabeunana mun aya nu nyarita make 

                                      sisindiran siga kitu?

Kang Wawan            : Naon nya. . . ? Cing Johan sugan apal, kudu kumaha 

                                       ngajawabna?

Johan                          : Nu kieu geuning Kang, eu . . . , sapanjang jalan soréang, moal 

                                      weléh diaspalan, sapanjang tacan kasorang, moal weléh diakalan.

Yopi                            : Naon maksudna?

Johan                          : Na . . . ku teu ngarti kénéh waé. Maksudna sanajan sakumaha

                                      héséna ogé meunangkeun béntang pilem, tah . . . si éta lalaki
                                      bakal usaha satékah polah ngakalan sangkan maksudna 
                                      laksana. Apan eusina gé sapanjang tacan kasorang, moal weléh 
                                      diakalan.
Yopi                           : Naha bet nyebut-nyebut sapanjang jalan soréang,moal weléh 
                                      diaspalan. Naon hubunganana jeung sapanjang tacan kasorang, 
                                      moal weléh diakalan?

Johan                          : Nya kitu wé, geus ti dituna. Teuing kuring gé teu nyaho nepi

                                      ka lebah dinya mah. Sugan Kang Wawan?

Kang Wawan            : Mémang euweuh hubunganana. Dina ayana ogé ngan sawates

hubungan cangkang jeung eusi anu ngudag guru lagu jeung guru wilangan. Ari dina sisindiran mah geus matok antara cangkang jeung eusi téh, sanajan antara cangkang jeung eusi na teu ngandung hubungan ma’na, tapi ngandung hubungab katangtuan patokan, nyaéta patokan sisindiran. Tah éta sisindiran téh disebutna rarakitan. Sarat dina rarakitan mah kudu ragem bagian awalna, geura perhatikeun sapanjang jalan soréang, éta téh cangkangna; sapanjang tacan kasorang, éta téh eusina. Sarua kecap nu diawalna, nyaéta sapanjang. Tuluy moal weléh diaspalan, éta téh cangkangna; moal weléh diakalan, éta téh eusina.Sarua kecap nu diawalna, nyaéta kecap moal.Kaharti kira-kirana?

Yopi                           : Oh . . . kitu! Jadi éta téh disebutna rarakitan.Cing, Johan aya 

                                      deui nu séjén, kuring jadi panasaran yeuh!

Johan                          : Loba euy contona mah, ngan paroho deui. Sakainget kuring 

                                      mah, sajaba rarakitan téh aya nu disebut paparikan jeung

                                      wawangsalan. Paparikan mah méh sarua jeung rarakitan,

                                      ngan béda hareupna, kecap-kecap di bagian hareupna teu 

                                      sarua. Lamun wawangsalan mah méh siga tatarucingan, kudu 

                                      diteguh wangsal jeung eusina.  Kitu sigana mah, nya Kang 

                                      Wan?

Kang Wawan            : Bener, geuning apal?

Johan                          : Apan tadi diajar di sakola. Malah mah aya tugas kudu nyieun

sisindiran nu séjén.

Kang Wawan            : Geus meunang?

Johan                          : Nyaéta acan. Cikan Yopi, lain geus ngarti?

Yopi                           : Ari ilaing, nyaho gé karak ayeuna kuring mah. Tapi kétang,

                                      ké . . . ké . . . , benerkeun mun salah nya!

Johan                          : Enya, sok nu kumaha?

Yopi                           : Naék sado ka leuwi panjang . . .

Johan                          : Naon tuluyna?

Yopi                           : Jalanna, jalanna, jalanna. Oh enya . . . jalanna abrug-abrugan . . .

Johan                          : Naon eusina, da éta mah kakara cangkangna?

Yopi                           : Ké heula atuh, rék mikir heula!

Kang Wawan            : Sok tuluykeun, tinggal néangan eusina.

Yopi                           : Ké heula, Kang . . . , jadi panasan kuring mah yeuh.

Kang Wawan            : Kudu sarua guru wilanganana, mun bisa mah dalapan engang!

Yopi                           : Naon guru wilangan téh?

Kang Wawan            : Guru wilangan téh jumlah engang unggal padalisan. Naon tadi

téh, na-ék-sa-do ka leu-wi-pan-jang. Kabéhna salapan engang. Tah éta mah leuwih saeungang.

Yopi                           : Jadi kudu dikurangan saengang nya. Diganti ku naon nya?

Johan                         : Kumaha mun kieu, ngalanto ka leuwi panjang.

Yopi                           : Bener euy, ngalanto . . . , nga-lan-to ka leu-wi pan-jang. 

                                      Pas dalapan engang. Ja-lan-na a-brug a-brug-an. Sarua deuih 

                                      dalapan. Tah ayeuna tinggal eusina nya. Bagian manéh Johan 

                                      eusina mah!

Johan                         : Kumaha mun kieu, ngalobrol . . . ngalobrol . . . ngalobrol teu

                                     kudu panjang. Heueuh bener ngalobrol teu kudu panjang. 

                                     Naha jadi kana ngalobrol nya?

Kang Wawan           : Keun baé, sok sakapanggihna wé heula. Éta gé geus alus, sarua 

                                     pan urang ogé keur ngawangkong ieu téh. Cing tuluykeun!

Johan                         : Asa kaingetan, méméh dituluykeun, kumaha mun ngalobrol

                                     diganti ku kecap ngawangkong, rada ngeunah nyebutkeunana!

Kang Wawan           : Jadi ngawangkong teu kudu lila,kitu . . .? ngeunah

                                     nyebutkeunana geuning, bisa lah . . . , merenah pisan éta mah. 

                                     Cing Yopi kumaha tuluyna?

Yopi                           : Kieu tuluyna mah yeuh . . ., lapar . . . lapar . . .

Johan                         : Naha . . . kalah kana lapartuluyna téh. Abong rewog di dinya 

                                      mah?

Yopi                           : Apan ceuk Kang Wawan gé asal kapanggih heula. Nya

                                      sakapanggih-panggih kuring wé atuh. Sugan nyambung lapar
                                      jeung ngawangkong. Ké heula . . . tong diganggu, lapar . . . 
                                      lapar . . . heueuh, lapar geus . . . kukurubukan. Enya lapar
                                      geus kukurubukan. Éta gé dalapan engang, Kang. Geura urang 
                                      itung, la-par geus ku-ku-ru-bu-kan. Bener euy dalapan engang!

Kang Wawan           : Tah ayeuna urang gabungkeun cangkang jeung eusina!

Yopi                           : Ku kuring Kang, ngalanto ka leuwi panjang, jalanna abrug-abrugan,

ngawangkong . . . ngawangkong tadi téh nya Kang, ngawangkong teu kudu panjang, lapar geus kukurubukan. Pas pisan sisindiran téh, kuring gé geus lapar yeuh. Teu karasa ngawangkong mah nya. Jam sabaraha ieu. Ih geus jam opat!

Kang Wawan            : Geus sore geuning, yu ah . . . akang mulang heula.

Johan                          : Mangga Kang. Yopi . . . , yu ah.

Yopi                           : Nagalanto ka leuwi panjang

Jalanna abrug-abrugan

Ngawangkong te kudu panjang

Lapar geus kukkurubukan

Kandaga Kecap

Ngalanto, nyémah; datang

Ngadaweung, ngalamun

Bangban, tutuwuhan leuweung; kawiwirangan

Pacing, tutuwuhan sabangsa honjé

Kawanti-wanti, pisan

Engang, guru wilangan unggal padalisan dina pupuh

Ngawangkong, ngobrol

Hatur nuhun ka :

Buku GENTRA BASA, Pangajaran Basa Sunda pikeun Murid SMA/SMK/MA