Biantara Ngaronjatkeun Kareueus Nonoman Kana Basa sunda

           Assalamu’aikum wr.wb.

           Hadirin anu sami-sami linggih,

        Kersaning gusti Nu Maha Suci, urang sadayana tiasa patepung lawung paamprok jonghokdina ieu acara. Mugi ieu acara téh lungsur-langsar kalayan tiasa kahontal sagala anu dipimaksadd. Amin

        Ngadegna sim kuring dina dangeut ieu payuneun parasepuh miwah paratamu anu sami rawuh, taya sanés seja ngiring jabung tumalapung sabda kumapalang.

        Kitu oge bari jeung digédéng ku kendang gedé pakauman, dag-dig-dug rasaning ati, rumasa sim kuring mah taya kabisa, sanggem paripaos téa mah étang-étang lauk buruk milu mijah. Boa catur gé nu tanpa bukur, ngalantur teu puguh alang ujurna taya pulunganeunnana.

        Nanging sanaos suwung ku pangaweruh suda ku pangabisa, sim kuring baris nyobi ngaguar téma ieu biantara anu unina “ngaronjatkeun Kareueus Nonoman kana Basa Sunda”.

        Hadirin nu dipihormat,

        Saparantos sim kuring maluruh sababara sumber anu jadi rujukan. Sihoréng geuning, anu utama pikeun para nonoman atanapi generasi muda anu jadi seuweu siwi Pajajaran téh, taya sanés kedah mibanda rasa katineung kana budayana. Ulah nepikan ka jati ka silih ku junta – mupusti budaya asing bari te maliré budaya urang sorangan. Anu antukna cul dog-dog tinggal igel. Adéan ku kuda beureum – ngarasa reueus ku banda meunang nginjem.

      Sanés hartosna nonoman Sunda ulah maliré kana budaya deungeun, nanging asa langking payus saupami weruh kana budaya deungeun téh disarengan ku ngaraksa-ngariksa budaya sorangan. Utamana kana basa Sunda anu jadi cicirén bangsa.

Naha basa Sunda cicirén bangsa? Rupina basa téh nuduhkeun ciri anu dipibanda ku salahsahiji suku bangsa. Kitu ogé bakal disebut sékésélér Sunda saupama disarengan ku aya basana.

        Asa palangsiang, saupama dina hiji waktu keur aya di nagara deungeun, heug aya nu naros, ti mana, dijawab téh : “ti Indonesia”. Indonesiana di mana? Ana dijawab téh : “ti Jawa Barat”. Batur téh nanya deui : “Atuh  pinter basa Sundana, tiasa abdi ngiring diajar?” … Pisakumahaeun erana  saupama urang keur di mancanagara diperedih ku batur pikeun ngawanohkeun basa Sunda, … tapi urang teu bisa.

         Ngawanohkeun Basa Sunda saleresna mah sanés kanggo para nonoman wungkul, tapi tos kedah diwanohkan ti kawit balita. Upami di Jawa Barat nya ku basa Sunda. Basa Sunda  salaku basa indung bakal leuwih nyerepka diri nonoman lamun geus dibiasakeun diwanohkeun ti bubudak.

         Sajabi ti éta, mikacinta basa Sunda, hartosna urang parantos ngalaksanakeun amanah anu aya dina batang tubuh UUD ’45, utamana pasal 36,Bab XV. Éta téh sanés mung ukur kanggo basa Sunda, nanging sakur basa daérah nu aya disaantéro Nusantara perlu dipiara jeung dimekarkeun. Ana kitu mah nonoman anu mikareueus jeung ngagunakeun basa Sunda dina hirup kumbuhna, ngandung harti éta nonoman téh tos kalebet kana warga nagara anu hade.

         Hadirin, salajengna, generasi muda anu mikacinta akana basa Sunda sami sareng ku sakumna jalma anu aya di satangkaraking jagat atanapi satung kebing langit ieu, sanés ciptaan manusa, nanging dadamelan Anu Maha Kawasa – Allah SWT. Manga uningaan Q.S. Arrum ayat 22. Anu unina wallohu a’lam : Jeung diantara tanda-tanda kakawasaanNa nyaéta nyiptakeun langit jeung bumi jeung rupa-rupa basa jeung warna kulit. Saéstuna tina hal éta téh bener-bener nyangkaruk tanda-tanda pikeun jalma-jalma anu marikanyaho.

        Tah gening, ana kitu mah basa Sunda ogé kalebet kana hasil dadamelan Gusti Nu Maha Suci. Atuh mupusti basa Sunda ogé tiasa kalebet kana padamelan ibadah. Kitu ogé upami jalmana aruningaeun alias marikanyaho téa.

        Pasualan utama anu kedah kawaler dina ieu téma biantara téh, nyaéta kumaha sangkan generasi muda mikacinta kana basa Sunda. Waleranana, sajabi ti rupi-rupi hal anu disebatan tadi, rumus anu utama mah generasi muda ulah ngaraos isin, éra, atanapi géngsi ngagunakeun basa Sunda.

       Cindekna, konci utama paara nonoman/generasi muda mikacinta ana basa Sunda, diantawisna ulah éraan. Ulah éra ngagunakeun basa Sunda atawa ulah géngsi cacarita ku basa Sunda boh di lingkungan kulawarga boh di jalan pasampangan salami urang u cacarita papada ngarti kana basa Sunda.

         Hadirin, ulah sieun disebut urang kampong bau lisung pédah nyarita ku basa Sunda, malah kudu sabalikna, urang kudu ngarasa reueus sabab geus ngamumulé budaya karuhun.

         Ulah sagala embung, nanging kudu sagala daék nyaéta kudu daék aub dina kagiatan kasundaan, sapertos acara tembang, mamaos, jeung sajabina. Sim kuring klintang katajina ku tarékah Bapa Adang S. anu mingpin acara Caraka Sundanologi di televisi. Éta ogé kalebet tarékah ngirut karep nonoman ngagunakeun basa Sundana.

      Kieu ogé sapertos acara Mojang jeung Jajaka Parahyangan nu dilaksanakeun ku Dispudbar Jawa Barat, éta mangrupi salah sawios tarékah ngaronjatkeun kacinta kana basana. Margi anu namina mojang jeung jajaka Sunda mah sageuy teu ngawasa kana basana.

       Tarékah sanésna, di antawisna urang kedah ngaronjatkeun sarana sareng rupi-rupi kagiatan anu nimbulkan kareueus nonoman kana basa katut budaya Sunda, sapertos pasanggiri biantara sareng debat anu nuju lumangsung ieu.

      Anu sanésna sapertos pasanggiri maca carpon, maca sajak, sareng nerbitkeun buku-buku hancengan nonoman nu make basa panganteur basa Sunda.

Kitu ogé studio radio di tatar Sunda, ditarékahan sangkan aya waktu husus dina acara siaran anu ngagunakeun basa Sunda salalku basa panganteurna.

         Hadirin anu sami-sami linggih, éta mah sakadar cita-cta simkuring. Da ahirna mah diwangsulkeun deui ka nonoman nyalira.

       Cindekna amh urang kedah paheuyeuk-heuyeuk leungeun dina ngamumulé – ngaraksa sareng ngariksa basa katut basa Sunda.

       Manawi bahan katampi, hapunteun … sanés bade ngabéjaan bulu tuur, atanapi mamatahan ngojay ka meuri. Ieu mah mungguhing kajurung ku idéntitas sim kuring salaku nonoman Sunda. Sasieureun-sabeunyeureun baé mah ngiring nyumbang saran.  

      Amit mungkur. Hapunteun sakali deui, bilih aya basa anu kirang merenah – sumarambah kana manah – sareng matak nyelekit kana ati. Mugi agung cukup lumur – jembar sihaksamina.

         Wassalamu’alaikum wr.wb.

Kandaga Kecap

Diantawisna, lemesna tina di antarana

Diperedih, dipiharep pisan; dipéntaan tulung

Diwangsulkeun, dipulangkeun; dibalikeun deui

Karuhun, jalma – jalma nu kungsi aya saheulaeun urang

Mamaos, lemesna tina tembang

Mancanagara, luar nagri

Ngamumulé, ngurus; miara enya–enya

Ngaronjatkeun, ningkatkeun

Ngawanohkeun, ngawawuhkeun; ngenalkeun

Palangsiang, boa–boa

Pasampangan, tempat anu te tangtu

Patepung lawung paamprok jonghok, ngariung

Reueus, ngarasa agul

sasieureun sabeunyeureun, saeutik-saeutikeun

sékésélér, turunan

tarékah, usaha

 taya pulunganeunana, euweuh mangpaatna keur jalma séjén

tembang, basa dangdingan make aturan pupuh

sihaksami, pangampura

paheuyeuk-heuyeuk leungeun, silihbantuan; gawé babarengan

nonoman, pamuda

mikareueus, ngarasa bagja leuwih ti batur

hirup kumbuh, kahirupan sapopoé

sakumna, sakabéh

nyangkaruk, netep

karuk, kembang jambu batu

mupusti, nyimpen barang dihadé-hadé dina tempat anu istiméwa

nembang, ngalagu nurutkeun aturan pupuh

kataji, katarik hate

sageuy, piraku; maenya

pasanggiri, perlombaan

cindekna, kasimpulanana

manawi, sugan; susuganan

mungguhing, tina hal, lantaran

amit mungkur, seja mungkur; pamitan

lumur, gelas paranti nginum

jabung, ngaran sarupa pepelakan sok dilalab

sabda, sasauran; nyarita

kumapalang; kamapalang, kapalang tanggung

sanggem, ceuk, lemesna tina sanggup

mijah; pijah, motah; teu daék cicing

catur, omongan; carita; caritaan

Hatur nuhun ka :
Buku GENTRA BASA, Pangajaran Basa Sunda pikeun Murid SMA/SMK/MA